W mitach chińskich sprzed trzech tysięcy lat twórcę świata Hun-tuna przedstawiano pod postacią nietoperza. W starożytnej Grecji i Rzymie nietoperze były poświęcone bóstwom podziemi, a ówcześni rzymianie posługiwali się nimi dla odpędzania nieszczęścia. Według wierzeń Majów bogiem śmierci był Zotz (nietoperz), a stolica ich państwa zwała się Tzinacantlan (miejsce nietoperzy) Do dziś jeszcze w Meksyku żyje Zotzil, czyli Lud Nietoperzy. W Europie na sposobie traktowania tych ssaków przez współczesnego człowieka w znacznym stopniu zaważyły zabobony średniowiecza. Nietoperze były wówczas uważane za „pokojowe pieski diabłów” i budziły powszechne przerażenie. Rzekomo sprowadzały one choroby, wplątywały się we włosy i wysysały krew. Słowo nietoperz u wielu ludzi szczególnie starszych budzi nieprzyjemne skojarzenia – to „latająca mysz”, „wcielenie diabła”, „wysłannik piekieł” itp. W ludowych wierzeniach nietoperz był wcieleniem śmierci i nieszczęść, czarów i magii, zwano go ptakiem diabła. W folklorze fińskim nietoperz był duszą człowieka wylatującą z niego na noc i wracającą za dnia. W dawnej Babilonii uznawano go za wcielenie złego ducha, w Grecji i Rzymie – za powiązanego z Hadesem. Nie zawsze jednak nietoperze były synonimem złego – w bajce Ezopa, z powodu świetnego wyczucia przestrzeni po ciemku, były oznaką mądrości. Chińczycy uważają, że nietoperze przynoszą szczęście. Ssak ten po chińsku nazywa się Fu czyli to samo, jak czyta się znak szczęścia i według ich wierzeń zapewnia on długowieczność, bogactwo, zdrowie, czynienie dobra oraz przeżycie wszystkiego co los przeznaczy. Na szczęście przesądy te dziś już zanikają.
Wśród ssaków nietoperze zajmują drugie miejsce po gryzoniach pod względem liczby gatunków (około 1100). Jest to jedyny rząd ssaków, które dzięki przekształceniu kończyn przednich i rozwinięciu błon lotnych mają zdolność do aktywnego lotu. Ten fenomen w świecie niezwykle trafnie oddaje łacińska nazwa rzędu: Chiroptera – rękoskrzydłe.
Jednym z ciekawszych zjawisk w życiu nietoperzy jest to, że nawet w zupełnych ciemnościach nie tracą one orientacji. Sowy w takich warunkach nigdy nie fruwają, a zmuszone do tego rozbijają się o przeszkody, których nie potrafią ominąć. Niegdyś tę tę niezwykłą umiejętność nietoperzy tłumaczono istnieniem ciałek zmysłowych, które pomagały zwierzęciu wyczuć nawet minimalne zmiany ciśnienia powietrza przy zbliżaniu się do przeszkody. Dopiero w 1941 r. dwaj uczeni amerykańscy, Donald R. Griffin i Robert Galambos, wyjaśnili tę tajemnicę. Okazało się, że orientacja przestrzenna u nietoperzy jest oparta na echolokacji, czyli wysyłaniu fali ultradźwiękowej i odbieraniu jej echa, które niesie informacje o bliskości i kształcie przedmiotów. Oprócz rękoskrzydłych echolokacją posługują się między innymi delfiny i niektóre owadożerne, a pewne jej zaczątki istnieją także u człowieka.
Nietoperze przystosowały się do życia w naszej szerokości geograficznej. Podczas biologicznej zimy tych ssaków, która zwykle trwa od października do kwietnia, zapadają one w sen zwany hibernacją. Temperatura ich ciała spada niemal do temperatury otoczenia, praca serca słabnie do kilkunastu uderzeń na minutę, a poziom przemiany materii obniża się o 16 – 81 razy w porównaniu ze stanem pełnej aktywności. W ten sposób mogą one przeżyć kilka miesięcy bez pobierania pokarmu. Z reguły jednak sen zimowy jest przerywany okresami przebudzeń. Wtedy zwierzęta te mogą zmienić miejsce swojego zimowania i uzupełnić braki wody. Z nastaniem wiosny nietoperze przenoszą się z kwater zimowych do kryjówek letnich, gdzie panuje wysoka temperatura (do 50 stopni) koniczna dla prawidłowego i szybkiego przebiegu ciąży. W tym czasie samice tworzą duże kolonie rozrodcze, samce żyją natomiast w niewielkich grupach lub samotnie. Zwykle w końcu czerwca samica rodzi jedno, rzadziej dwa, ślepe i gołe młode.
Wszystkie nasze nietoperze są owadożerne i odgrywają bardzo ważną i pożyteczną rolę w przyrodzie. To nasi sprzymierzeńcy w walce ze szkodliwymi owadami, między innymi ze strzygonią choinówką, brudnicami mniszką i nieparką, sosnóweczką oraz chrabąszczem majowym. W ciągu jednej nocy masa owadów zjedzona przez jednego nietoperza jest równa ¼ – ½ masy jego ciała. Średniej wielkości nietoperz w ciągu jednego sezonu łowi więc ponad jeden kilogram owadów.
Do fauny Polski należy 22 gatunki nietoperzy, przy czym dwa inne żyją tuż za naszymi granicami. Wszystkie krajowe nietoperze od 1952 roku objęto całkowitą ochroną prawną. Jednak ich liczebność gwałtownie i katastrofalnie spada i prawie wszystkie są zagrożone wyginięciem. Wpłynęła na to chemizacja środowiska oraz stałe ubywanie odpowiednich dla tych zwierząt kryjówek.
Dziś istnieje konieczność rygorystycznej ochrony tych zwierząt i ich kryjówek. Nie pozwólmy ich niepokoić i nie niszczmy miejsc ich przebywania.
Nietoperze potrzebują przyjaciół !
Stowarzyszenie Współpracy Polska-Wschód
Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Krośnie
Gmina Korczyna
